Το ελληνικό κοινό και η αγορά ιδιωτικής ιατρικής περίθαλψης
Συνοπτική παρουσίαση
Το σύστημα ιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα έχει υποστεί σημαντικό μετασχηματισμό τα τελευταία χρόνια, επηρεαζόμενο από τις οικονομικές προκλήσεις, τις μεταρρυθμίσεις στις πολιτικές και τις εξελισσόμενες ανάγκες στον κλάδο της υγείας. Ακολουθεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση της ελληνικής δημόσιας και ιδιωτικής αγοράς ιατρικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλισης υγείας. Βασίζεται σε δεδομένα και ευρήματα από διάφορες αξιόπιστες πηγές, όπως ο ΟΟΣΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το London School of Economics – Observatory of Health Systems.
Τα βασικά ευρήματα υπογραμμίζουν τη διπλή δομή του συστήματος ιατρικής περίθαλψης, τον αυξανόμενο ρόλο της ιδιωτικής ασφάλισης υγείας και τις συνεχιζόμενες προκλήσεις σε επίπεδο πρόσβασης, ποιότητας και χρηματοδότησης. Οι συστάσεις για τη βελτίωση του συστήματος επικεντρώνονται στην ενίσχυση των πολιτικών δημόσιας υγείας, στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Εισαγωγή
Το σύστημα ιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών. Παραδοσιακά, ο δημόσιος τομέας παρείχε την πλειονότητα των υπηρεσιών υγείας, χρηματοδοτούμενος από τη φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση υγείας. Ωστόσο, οι πρόσφατες οικονομικές πιέσεις έχουν προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στο σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του ενδιαφέροντος για την ιδιωτική ασφάλιση υγείας και της αυξανόμενης στροφής σε ιδιωτικούς παρόχους.
Επισκόπηση του δημόσιου συστήματος ιατρικής περίθαλψης
Δομή και χρηματοδότηση
Το ελληνικό δημόσιο σύστημα ιατρικής περίθαλψης διοικείται κυρίως από το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), το οποίο ιδρύθηκε το 1983. Το ΕΣΥ παρέχει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών υγείας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, της νοσοκομειακής περίθαλψης και των εξειδικευμένων υπηρεσιών, που χρηματοδοτούνται κατά κύριο λόγο μέσω του Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ) και των επιστροφών τις οποίες διαχειρίζονται άλλα ασφαλιστικά ταμεία υγείας (συγκεκριμένα, ο ΕΟΠΥΥ).
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι δημόσιες δαπάνες υγείας έχουν συρρικνωθεί και οι ισορροπίες έχουν αλλάξει, με τις ιδιωτικές δαπάνες να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο, ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη πέραν της Μάλτας και της Βουλγαρίας (βλ. εικόνα 2).
Προσφορά υπηρεσιών
Οι δημόσιες υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης παρέχονται μέσω ενός δικτύου νοσοκομείων, κέντρων υγείας και εξωτερικών ιατρείων. Το Υπουργείο Υγείας εποπτεύει το σύστημα, διασφαλίζοντας την πρόσβαση και την ισότιμη μεταχείριση. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες στην παροχή υπηρεσιών, ιδίως μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών.
Το εργατικό δυναμικό της ιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα αποτελείται από έναν συνδυασμό υπαλλήλων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, και ένα σημαντικό ποσοστό εργάζεται σε δημόσια νοσοκομεία. Παρά τον σχετικά υψηλό αριθμό επαγγελματιών υγείας ανά κάτοικο, έχουν αναφερθεί προκλήσεις που σχετίζονται με την κατανομή των πόρων, την έλλειψη προσωπικού και τις συνθήκες εργασίας.
Λόγω των οικονομικών περιορισμών, η Ελλάδα εφάρμοσε διάφορες μεταρρυθμίσεις με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας. Σε αυτές περιλαμβάνονται η καθιέρωση συμμετοχών, η ενοποίηση των υπηρεσιών υγείας και οι προσπάθειες για τη μείωση των περιττών εξόδων. Επιπλέον, η γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε σημαντική αύξηση των χρόνιων ασθενειών (βλ. εικόνα 3).
Ο ρόλος της ιδιωτικής ιατρικής περίθαλψης και ασφάλισης
Ο κλάδος της ιδιωτικής ιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα επεκτάθηκε ταχύρρυθμα, λόγω της προτίμησης των καταναλωτών για ταχύτερη πρόσβαση στην περίθαλψη και για υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία και κλινικές προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και συχνά απευθύνονται σε πιο ευκατάστατους ασθενείς, οι οποίοι μπορούν να πληρώσουν από την τσέπη τους ή να έχουν ιδιωτική ασφάλιση. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε στην εικόνα 1, περίπου το 34% των νοσοκομειακών μονάδων στην Ελλάδα είναι ιδιωτικές, με αποτέλεσμα το 38% των δαπανών να είναι ιδιωτικές.
Η αγορά ασφάλισης υγείας στην Ελλάδα περιλαμβάνει τόσο ιδιωτικά όσο και συμπληρωματικά ασφαλιστικά συστήματα. Ενώ η δημόσια ασφάλιση καλύπτει σημαντικό μέρος του πληθυσμού, πολλοί πολίτες επιλέγουν την ιδιωτική ασφάλιση για να καλύψουν κενά σε υπηρεσίες ή για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ταχύτερη περίθαλψη.
Τα προϊόντα ιδιωτικής ασφάλισης υγείας ποικίλλουν, συμπεριλαμβανομένων ολοκληρωμένων προγραμμάτων που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και συμπληρωματικών συμβολαίων που καλύπτουν δαπάνες, οι οποίες δεν καλύπτονται από τη δημόσια ασφάλιση. Η χρήση της ιδιωτικής ασφάλισης έχει αυξηθεί, ιδίως μετά την οικονομική κρίση. Παρατηρείται σταθερή αύξηση των ασφαλισμένων στην Ελλάδα, της τάξης του 39,7% μεταξύ 2017-2021 (εικόνα 4).
Το ρυθμιστικό πλαίσιο για την ασφάλιση υγείας στην Ελλάδα εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος, με ειδικές κατευθυντήριες γραμμές που διέπουν τη λειτουργία των ιδιωτικών ασφαλιστών. Αν και η αγορά παραμένει κατακερματισμένη, με διαφορετικά επίπεδα κάλυψης και δομές παροχών, τα τελευταία χρόνια έχει λάβει χώρα μια εντατική ενοποίηση των ασφαλιστικών εταιρειών, καθώς και των ασφαλιστών. Ως εκ τούτου, μερικές εταιρείες ενίσχυσαν τη θέση τους στην αγορά μέσω εξαγορών (π.χ. η Generali εξαγόρασε την AXA, η NN εξαγόρασε τη MetLife και η Allinaz τη European Reliance). Επιπλέον, οι 5 εταιρείες μοιράζονται το 85% της αγοράς σε επίπεδο ασφάλιστρων (Εικόνα 5).
Συγκριτική ανάλυση με τις χώρες της ΕΕ
Η συγκριτική ανάλυση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ αποκαλύπτει ότι η Ελλάδα βασίζεται ολοένα και περισσότερο στην ιδιωτική ασφάλιση υγείας. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία έχουν πιο ολοκληρωμένα συστήματα, στα οποία ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά για την εξασφάλιση καθολικής πρόσβασης. Όπως είδαμε στην εικόνα 4, τουλάχιστον το 20% του πληθυσμού διαθέτει κάποιου είδους ιδιωτική ασφαλιστική κάλυψη.
Οι προκλήσεις και οι τάσεις του σήμερα
Η πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη παραμένει ένα ζήτημα κρίσιμης σημασίας στην Ελλάδα. Οι οικονομικές δυσκολίες έχουν επιδεινώσει την ανισότητα, με τους ευάλωτους πληθυσμούς να αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση στις απαραίτητες υπηρεσίες. Ιδίως οι αγροτικές περιοχές ταλανίζονται από περιορισμένη διαθεσιμότητα εγκαταστάσεων και επαγγελματιών υγείας.
Η ποιότητα των υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Αν και ορισμένοι ιδιωτικοί πάροχοι προσφέρουν υψηλά πρότυπα περίθαλψης, οι δημόσιες εγκαταστάσεις συχνά είναι υπερπλήρεις, με μεγάλους χρόνους αναμονής και ανεπάρκεια πόρων. Ο ΟΟΣΑ σημείωσε ότι τα επίπεδα ικανοποίησης των ασθενών είναι σχετικά χαμηλά σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ.
Η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος ιατρικής περίθαλψης αποτελεί σημαντική ανησυχία. Η αύξηση του κόστους, σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού και την αύξηση του επιπολασμού των χρόνιων ασθενειών, αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για το δημόσιο σύστημα υγείας. Η ΕΕ έχει τονίσει την ανάγκη λήψης αποτελεσματικών μέτρων περιορισμού του κόστους και καλύτερης διαχείρισης των πόρων.
Η πανδημία της COVID-19 επιβάρυνε περαιτέρω το σύστημα ιατρικής περίθαλψης, αποκαλύπτοντας τρωτά σημεία σε επίπεδο ετοιμότητας και αντιμετώπισης. Η πανδημία οδήγησε σε αυξημένη ζήτηση για υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης και ανέδειξε τη σημασία των επενδύσεων στις δημόσιες υποδομές υγείας.
Ρυθμιστικοί φορείς όπως η ΕΕ και ο ΟΟΣΑ πραγματοποίησαν αρκετές συστάσεις πολιτικής για το ελληνικό σύστημα υγείας.
Προκειμένου να βελτιωθεί η συνολική αποτελεσματικότητα του συστήματος ιατρικής περίθαλψης, είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι πολιτικές δημόσιας υγείας. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ενίσχυση των πρωτοβουλιών προληπτικής περίθαλψης, η βελτίωση της εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και η προώθηση κοινοτικών προγραμμάτων υγείας.
Η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και βελτιωμένη παροχή υπηρεσιών. Αυτή η συνεργασία θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη δημιουργία συμπράξεων για κοινές υπηρεσίες και τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις για τους ασθενείς του δημόσιου τομέα.
Απαιτείται συνολική αναθεώρηση του πλαισίου ασφάλισης υγείας για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε επαρκή κάλυψη. Αυτή η αναθεώρηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει την τυποποίηση των προσφερόμενων υπηρεσιών ιδιωτικής ασφάλισης και την ενίσχυση της ρυθμιστικής εποπτείας.
Οι επενδύσεις στο εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών. Οι στρατηγικές προς υιοθέτηση θα πρέπει να περιλαμβάνουν προγράμματα κατάρτισης, καλύτερες συνθήκες εργασίας και ανταγωνιστικές απολαβές για την προσέλκυση και διατήρηση εξειδικευμένων επαγγελματιών.
Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στο σύστημα ιατρικής περίθαλψης μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και τη φροντίδα που λαμβάνουν οι ασθενείς. Η ενθάρρυνση της υιοθέτησης της τηλεϊατρικής, των ηλεκτρονικών φακέλων υγείας και της ανάλυσης δεδομένων μπορεί να βελτιώσει την πρόσβαση στις υπηρεσίες και τις εκβάσεις των ασθενών.
Τέλος, η ελληνική αγορά ιατρικής περίθαλψης βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, καθώς έρχεται ταυτόχρονα αντιμέτωπη και με προκλήσεις, και με ευκαιρίες. Ενώ το δημόσιο σύστημα ιατρικής περίθαλψης παραμένει ένας εξαιρετικά σημαντικός πάροχος υπηρεσιών, ο αυξανόμενος ρόλος της ιδιωτικής ιατρικής περίθαλψης και ασφάλισης αντανακλά τις μεταβαλλόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών και την οικονομική πραγματικότητα.
Για την δημιουργία ενός πιο ανθεκτικού και δίκαιου συστήματος ιατρικής περίθαλψης, τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την πρόσβαση, βελτιώνουν την ποιότητα και διασφαλίζουν την οικονομική βιωσιμότητα. Με την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και με επενδύσεις στις υποδομές υγείας, η Ελλάδα μπορεί σταδιακά να αποκτήσει ένα πιο αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο σύστημα ιατρικής περίθαλψης για όλους τους πολίτες της.
Πηγές
- OECD Health at a Glance 2022: https://www.oecd.org/health/health-at-a-glance-19991312.htm
- European Union Health Report 2022: https://ec.europa.eu/health/system_performance_assessment/publications/health-report-2022_en
- London School of Economics – Health in Transition: Greece: https://www.lse.ac.uk/ideas/publications/reports/health-in-transitio